Αλλεργίες της άνοιξης. Ένα τεράστιο κεφάλαιο που συχνά δεν φανταζόμαστε πόσο πολύ μπορεί να επηρεάσει εμάς και φυσικά τα παιδιά μας. Με δύο παιδιά αλλεργικά από την ημέρα που γεννήθηκαν, δεν μπορούσα να μην ασχοληθώ επισταμένα με το θέμα "αλλεργίες" και έτσι συνάντησα την κ. Σταυρούλα Γιαβή, Αλλεργιολόγο Παίδων - Ενηλίκων και Διευθύντρια Παιδοαλλεργιολογικού Τμήματος του Παιδιατρικού Κέντρου Αθηνών και μου απάντησε με απλά λόγια σε όλες μου τις απορίες για τις αλλεργίες της άνοιξης. Τι είναι οι αλλεργίες, πότε εμφανίζονται, τι πρέπει να γνωρίζω ως γονιός και ποια σημάδια δεν πρέπει να αγνοήσω. Το κεφάλαιο "Αλλεργίες" είναι μεγάλο αλλά είναι καλό να έχουμε μια συνολική εικόνα για να μπορούμε να είμαστε έτοιμοι να τις αντιμετωπίσουμε όταν και αν προκύψουν. 

Κυρία Γιαβή, τι ακριβώς είναι οι αλλεργίες και πώς δρουν τα αλλεργιογόνα;

Η αλλεργία (=άλλο-έργο) είναι μία αντίδραση υπερευαισθησίας η οποία οργανώνεται μετά από επαφή του ανοσοποιητικού συστήματος με ακίνδυνες (αθώες) για τους περισσότερους ανθρώπους ουσίες, συνήθως πρωτείνες του περιβάλλοντος, τροφές, φάρμακα και άλλα σε γενετικά προδιαθετημένα.  Ενώ λοιπόν στους περισσότερους ανθρώπους αυτή η επαφή γίνεται καλά ανεκτή, στα αλλεργικά άτομα μπορεί να προκαλεί αντίδραση η οποία μπορεί να είναι δυνητικά επικίνδυνη και να απειλήσει ακόμα και τη ζωή του.

Πότε ξεκινάει ένα μωρό/παιδί να εμφανίζει αλλεργίες;

Οι αλλεργικές αντιδράσεις μπορεί να εμφανιστούν σε οποιαδήποτε ηλικία, από τη γέννηση και μετά, συνήθως όμως στη βρεφική ηλικία παρουσιάζεται η τροφική αλλεργία (γάλα, αυγό, ψάρι, σιτηρά κ.α.) και η ατοπική δερματίτιδα, ενώ σε μεγαλύτερη ηλικία η αναπνευστική αλλεργία (αλλεργική ρινίτιδα και άσθμα). Η αλλεργία σε φάρμακα ή στο δηλητήριο της μέλισσας ή τη σφήκας μπορεί να παρουσιαστεί σε οποιαδήποτε ηλικία.

Ποια σημάδια δεν πρέπει να αγνοήσω ως γονιός;

Οποιαδήποτε συμπτώματα εμφανιστούν σε βρέφη και στα μικρά παιδιά θα πρέπει να αναφερθούν στον παιδίατρο, ώστε να τα αξιολογήσει σωστά. Αυτά μπορεί να εμφανιστούν άμεσα την πρώτη ώρα από την επαφή με κάποιο αλλεργιογόνο και να αφορούν μόνο το δέρμα (εξάνθημα στο δέρμα, πρήξιμο) ή και άλλα συστήματα (βήχας, δύσπνοια, ξαφνικό βράχνιασμα, έντονη υποτονία, έμετοι, διάρροιες, σπασμοί) οπότε το παιδί χρειάζεται άμεση αξιολόγηση από τον παιδίατρο. Σε περίπτωση έντονης αντίδρασης το παιδί θα πρέπει να μεταφέρεται άμεσα στο νοσοκομείο για εκτίμηση και αντιμετώπιση.

Οι αλλεργίες έχουν να κάνουν με το οικογενειακό ιστορικό;

Υπάρχει σαφής συσχέτιση της εκδήλωσης αλλεργική νόσου με το οικογενειακό ιστορικό. Αυτό σημαίνει ότι όταν ένας γονιός πάσχει από κάποιο αλλεργικό νόσημα, το παιδί έχει 25-30% πιθανότητες να εκδηλώσει και αυτό αλλεργία, όχι απαραίτητα την ίδια με το γονιό, ενώ εάν πάσχουν και οι δύο γονείς η πιθανότητα αυτή είναι >75%. Αυτό που κληρονομείται στο παιδί είναι η προδιάθεση για αλλεργίες, ενώ άλλοι περιβαλλοντικοί παράγοντες παίζουν επίσης καθοριστικό ρόλο (κάπνισμα μητέρας στην εγκυμοσύνη, μη θηλασμός, τροφές, επαφή με λοιμώξεις στη βρεφική ηλικία κτλ). Πολλές φορές όμως , κάποιο παιδί εμφανίζει αλλεργική αντίδραση ή εκδηλώνει αλλεργική νόσο χωρίς να υπάρχει ιστορικό αλλεργιών στην οικογένεια. 

Ποια είναι τα πρώτα συμπτώματα των εποχικών αλλεργιών;

Όταν αναφερόμαστε στις εποχικές αλλεργίες (αλλεργίες δηλαδή που εμφανίζουν εποχική κατανομή και δεν παρουσιάζονται σποραδικά ή όλο το χρόνο) συνήθως αναφερόμαστε στις αλλεργίες της Άνοιξης, δηλαδή τους μήνες από μέσα Φεβρουαρίου έως μέσα Ιουνίου) και οφείλονται κυρίως στις γύρεις των φυτών και των δέντρων την εποχή που ανθίζουν. Η γύρη εξαπλώνεται με τον αέρα σε μεγάλη απόσταση και εισχωρεί στο αναπνευστικό επιθήλιο προκαλώντας φαγούρα και καταρροή στη μύτη, επίμονο μπούκωμα από τη φλεγμονή και το οίδημα των βλεννογόνων, φαγούρα και τσούξιμο στα μάτια. Το αίσθημα του κνησμού μπορεί να επεκτείνεται στα αυτιά ή στο φάρυγγα, ενώ μπορεί να εμφανιστεί και βήχας. Στην περίπτωση που η φλεγμονή αφορά και το κατώτερο αναπνευστικό, το παιδί μπορεί να παρουσιάσει βήχα κατά την άσκηση ή τον ύπνο, εύκολη κόπωση ή δύσπνοια.

Ποιες είναι οι πρώτες κινήσεις που πρέπει να κάνω ως γονιός αν τα συμπτώματα δεν υποχωρούν; 

Σε περίπτωση που ο γονιός παρατηρήσει οποιοδήποτε σύμπτωμα του παιδιού το οποίο θα μπορούσε να είναι σύμπτωμα αλλεργίας θα πρέπει να απευθυνθεί στο παιδίατρο του παιδιού για συμβουλή ή/και εκτίμηση αν χρειαστεί. Συχνά οι γονείς αποδίδουν τα συμπτώματα της αλλεργίας σε ιώσεις του αναπνευστικού (‘απλό κρυολόγημα’) οι οποίες όμως διαρκούν παραπάνω από τον αναμενόμενο χρόνο ή συχνά παρατηρείται επιδείνωση με τον καιρό. Αυτή είναι η πρώτη ένδειξη ότι το παιδί θα πρέπει να εκτιμηθεί από ειδικό Αλλεργιολόγο για την πιθανότητα να πρόκειται για αλλεργία. Ο ειδικός αφού λάβει ένα αναλυτικό ιστορικό και εξετάσει το παιδί, θα ζητήσει ειδικό αλλεργιολογικό έλεγχο με σκοπό να επιβεβαιώσει ή να αποκλείσει την πιθανή αλλεργία. Με βάση όλα τα παραπάνω θα συστήσει μέτρα αποφυγής των ενοχοποιούμενων αλλεργιογόνων, ενδεδειγμένη φαρμακευτική αγωγή και θα γίνει  πιθανή απευαισθητοποίηση στα υπεύθυνα αλλεργιογόνα για την οριστική θεραπεία του παιδιού.

Πώς μπορώ να προφυλάξω το παιδί μου από τις αλλεργίες της άνοιξης  και τί μέτρα πρέπει να πάρω εντός και εκτός σπιτιού για να αποφύγω την επαφή με αλλεργιογόνους παράγοντες;

Η μόνη αποτελεσματική προφύλαξη του αλλεργικού παιδιού από τις αλλεργίες της Άνοιξης θα ήταν η πλήρης αποφυγή των αλλεργιογόνων κάτι που είναι αδύνατον  100% . Τα αλλεργιογόνα βρίσκονται παντού , κυρίως όμως σε εξωτερικούς  υπαίθριους χώρους, όπου η συγκέντρωση των γυρεοκόκκων είναι υψηλή. Αυτό όμως που μπορεί να γίνει είναι να μειωθεί η συγκέντρωση της γύρης που περιβάλλει το παιδί και επομένως να βοηθήσει στην πιο ήπια κλινική εικόνα. Τα παράθυρα του αυτοκινήτου θα πρέπει να παραμένουν κλειστά στη διαδρομή , ενώ θα πρέπει να αποφεύγονται οι βόλτες στην εξοχή και το παιχνίδι στο γρασίδι κατά τη διάρκεια της γυρεοφορίας. Μετά το παιχνίδι του παιδιού στην εξοχή καλό θα ήταν να γίνεται αλλαγή των ρούχων που φορούσε εκτός σπιτιού και εάν είναι δυνατόν το παιδί να κάνει μπάνιο. Τα κλινοσκεπάσματα δεν πρέπει να αερίζονται στη διάρκεια της ανθοφορίας.Το σπίτι πρέπει να αερίζεται νωρίς το πρωί (λιγότερη γύρη) και θα πρέπει να απομακρύνονται όλα  τα χαλιά ή τα υφασμάτινα έπιπλα που μπορούν να μαζέψουν σκόνη καθώς επίσης και τα λούτρινα κουκλάκια (ή να πλένονται τακτικά σε καυτό νερό). Η ατμόσφαιρα πρέπει να είναι δροσερή και όχι ιδιαίτερα ξηρή . Τα στρώματα καλό είναι να τα βγαίνουν και να παραμένουν στον ήλιο για κάποιες ώρες μία φορά το χρόνο και να επικαλύπτονται με ειδικά προστατευτικά σκεπάσματα για τα ακάρεα. Τέλος θα πρέπει να δίνεται μεγάλη προσοχή στην απομάκρυνση της μούχλας (μύκητες) μέσα και έξω από το σπίτι (μπάνια-κουζίνα- κήπος) σε τακτά χρονικά διαστήματα.

Υπάρχουν παράγοντες που επιδεινώνουν τις αλλεργίες;

Οι πιο συχνοί παράγοντες που προκαλούν ή επιδεινώνουν τα αλλεργικά συμπτώματα είναι οι ιώσεις (κυρίως του αναπνευστικού) και η έκθεση στον καπνό του τσιγάρου (ενεργητικά και παθητικά). Γενικά οι ερεθιστικές ουσίες (έντονα αρώματα, απορρυπαντικά, σκόνη, σπρέυ, βερνίκια, κρύος αέρας ή απότομη αλλαγή της θερμοκρασίας) μπορούν να προκαλέσουν ή να επιδεινώσουν τόσο την αλλεργική ρινίτιδα όσο και το άσθμα, ειδικά εφόσον δεν λαμβάνεται η κατάλληλη αγωγή, γιατί σε κατάσταση φλεγμονής η μύτη χάνει την προσαρμοστική της ικανότητα. Στα παιδιά συχνότερα αλλά και στους εφήβους και τους ενήλικες, η άσκηση προκαλεί την εκδήλωση συμπτωμάτων όταν το άσθμα δεν είναι καλά ρυθμισμένο. Χαρακτηριστικά αυτά τα παιδιά προσαρμόζονται στα συμπτώματά τους επιλέγονται την ασκήσεις και δραστηριότητες ανεκτής σε αυτά έντασης (λιγότερο απαιτητικά αθλήματα ή στατικές δραστηριότητες) ώστε να μην επάγονται συμπτώματα. Η ατμοσφαιρική ρύπανση με τα μικροσωματίδια που κυκλοφορούν φαίνεται ότι επιδεινώνουν τα συμπτώματα του αλλεργικού άσθματος. Η λήψη κάποιων φαρμάκων μπορεί επίσης να προκαλέσει επιδείνωση γιαυτό πριν τη λήψη οποιουδήποτε φαρμάκου ο γονιός θα πρέπει να συμβουλεύεται το γιατρό του παιδιού.

Τι ακριβώς είναι το αλλεργικό άσθμα;

Το αλλεργικό άσθμα είναι μία χρόνια φλεγμονή των αεραγωγών (των αναπνευστικών σωλήνων που μεταφέρουν τον αέρα στους πνεύμονες) η οποία χαρακτηρίζεται από εξάρσεις (κρίσεις άσθματος) και υφέσεις. Η φλεγμονή αυτή προκαλείται από την επαφή των ένοχων αλλεργιογόνων με το βρογχικό επιθήλιο, με αποτέλεσμα την έκλυση φλεγμονωδών ουσιών, την παραγωγή βλέννης (παχύρρευστες εκκρίσεις) , το οίδημα του τοιχώματος και τον βρογχόσπασμο (σπασμό των λείων μυικών ινών των βρόγχων) και τελικά την εκδήλωση ασθματικής κρίσης.

Ποια είναι η διαφορά της τροφικής αλλεργίας από τις λεγόμενες «αλλεργίες της άνοιξης»;

Με τον όρο αλλεργίες της Άνοιξης αναφερόμαστε σε αναπνευστικές ή δερματικές  αλλεργίες ‘με αρχή και τέλος’ , για περιορισμένο δηλαδή χρονικό διάστημα που καθορίζεται από την ανθοφορία και την έντασή της κάθε χρόνο. Η τροφική αλλεργία είναι μία αντίδραση υπερευαισθησίας σε κάποια τροφή και δεν εξαρτάται από την εποχή, αλλά είναι σταθερή κάθε φορά που κάποιος τρώει την ένοχη τροφή . Η αντίδραση μπορεί να είναι από ήπια(κνίδωση/αγγειοοίδημα) , εως σοβαρή και δυνητικά απειλητική για τη ζωή. Η διάρκειά της καθορίζεται από πολλούς παράγοντες, κυρίως όμως από το είδος της τροφής. Έτσι αλλεργία πχ στις πρωτείνες του γάλακτος ή του αυγού συνήθως υποχωρούν εως τη σχολική ηλικία ενώ η αλλεργία στους ξηρούς καρπούς μπορεί να επιμείνει δια βίου.

Αν έχω ένα αλλεργικό παιδί πρέπει να ενημερώσω το σχολείο του;

Σε περίπτωση που το παιδί μου πάσχει από κάποιο αλλεργικό νόσημα, είτε είναι αναπνευστική είτε τροφική αλλεργία, το σχολείο θα πρέπει να ενημερώνεται λεπτομερώς και τακτικά. Η ενημέρωση του σχολείου έχει σκοπό αφενός  να παρθούν όλα  τα απαραίτητα μέτρα για την πρόληψη οξέων επεισοδίων τόσο αναπνευστικής όσο και τροφικής αλλεργίας με την αποφυγή ένοχων τροφών στο σχολικό περιβάλλον που βρίσκεται το αλλεργικό παιδί και αφετέρου οι δάσκαλοι και το προσωπικό να είναι κατάλληλα προετοιμασμένοι για την αρχική αντιμετώπιση μίας σοβαρής αντίδρασης που μπορεί να συμβεί στο σχολείο. Στην περίπτωση που το παιδί έχει ιστορικό αναφυλαξίας, θα πρέπει απαραίτητα να υπάρχει στο σχολείο σετ αντιμετώπισης αναφυλαξίας το οποίο μεταξύ άλλων να περιλαμβάνει και αυτοενιέμενη αδρεναλίνη, ενώ το προσωπικό θα πρέπει να είναι εκπαιδευμένο στην έγκαιρη και σωστή χρήση της.

Πώς γίνεται η διάγνωση των αλλεργικών παθήσεων; Ποια τεστ θα μου αποκαλύψουν τις αλλεργίες του παιδιού μου;

Η υποψία για κάποια αλλεργία ισχυροποιείται με τη λήψη του κατάλληλου ιστορικού. Ο Αλλεργιολόγος με τις κατευθυνόμενες ερωτήσεις είναι σε θέση να περιορίσει τα πιθανά αίτια (τροφικά ή αναπνευστικά) και στη συνέχεια στοχευμένα με τις δερματικές δοκιμασίες νυγμού (τα γνωστά SkinPrickTests) άμεσα να επιβεβαιώσει και να απομονώσει τα ενοχοποιούμενα αλλεργιογόνα. Οι αιματολογικές εξετάσεις με τις οποίες ανιχνεύονται οι ειδικές IgEστο αίμα είναι απαραίτητες επίσης για την ολοκληρωμένη διάγνωστική εικόνα, ώστε να δοθεί κατάλληλη συμβουλή. Θεωρείται δεδομένο ότι  τα αξιόπιστα αντιδραστήρια, η διεξαγωγή των εξετάσεων σε κατάλληλα εξοπλισμένο ιατρικό κέντρο και η σωστή ερμηνεία των αποτελεσμάτων από ειδικό Αλλεργιολόγο είναι καθοριστικοί παράγοντες για την ασφάλεια και την άριστη ιατρική αντιμετώπιση του αλλεργικού παιδιού.

Αν θέλετε να κάνετε προληπτικό αλλεργιολογικό έλεγχο στα παιδιά σας, τότε κάντε κλικ εδώ!  Ο Όμιλος Ιατρικού Αθηνών προσφέρει εξετάσεις προληπτικού αλλεργιολογικού ελέγχου σε ειδικές, μειωμένες τιμές για παιδιά από τις 20 Μαρτίου έως τις 30 Απριλίου 2019, με σκοπό να αναδείξει την αξία της έγκαιρης διάγνωσης για τις ανοιξιάτικες αλλεργίες.

Με όλη μου την αγάπη,

Μυρτώ